نگاهی اجمالی به قسمت اول سریال «محکوم» رشد ۳۰ درصدی فروش سینماها در مقایسه با هفته نخست شهریور + آمار ویدئو | چرا هنرمندان نمی‌خواهند در تلویزیون کار کنند؟ | الهام پاوه‌نژاد پاسخ می‌دهد نقد دو فیلم جنجالی در «هفت» | «ناجورها» و «فرمول یک» در کانون توجه «فرمول یک» دوبله شد | برد پیت به نمایش خانگی ایران آمد ارکستر سمفونی جوانان، پل هنری میان نسل‌ها هنرمندان موسیقی نواحی خراسان در تالار رودکی به صحنه آمدند مشارکت بیش از هزار هنرمند در جشنواره هنرهای تجسمی جوانان پژمان بازغی: فقط انتظار دارم مستانه مهاجر مادر خوبی برای نفس باشد چرا «شب‌های برره» آنقدر ناگهانی متوقف شد؟ | مهراب قاسم‌خانی از سانسورها گفت! اکران بین‌المللی «مست عشق» کلید خورد استقبال ویژه روسی‌ها از کتاب‌های ایرانی کاظم سیاحی هم به «استخر» صحت پیوست | سومین فیلم کارگردان «جهان با من برقص» جورجیو آرمانی، طراح معروف ایتالیایی مد درگذشت افتخارآفرینی ۲ عکاس از خراسان رضوی در جشنواره بین‌المللی روسیه روبه‌روی زخم‌های درونی | نگاهی به تئاتر «برچسب» در تماشاخانه کربن مشهد سایه‌روشنِ اجرا‌های نمایشی در سالن اصلی تئاتر مشهد | تظاهر به قانون‌مندی یا مدارا با بی‌قانونی؟! حمایت ستاره‌های هالیودی از غزه روی فرش قرمز ونیز مروری بر سریال‌های تازه تلویزیون برای شب‌های پاییز و زمستان پهلوی های شمال و پارسی های جنوب | نوشتاری از محسن میهن دوست، اسطوره‌شناس شهیر مشهدی
سرخط خبرها

پهلوی های شمال و پارسی های جنوب | نوشتاری از محسن میهن دوست، اسطوره‌شناس شهیر مشهدی

  • کد خبر: ۳۵۶۲۳۷
  • ۱۴ شهريور ۱۴۰۴ - ۱۳:۵۳
پهلوی های شمال و پارسی های جنوب | نوشتاری از محسن میهن دوست، اسطوره‌شناس شهیر مشهدی
محسن میهن دوست است، نویسنده، پژوهشگر و اسطوره شناس شهیر مشهدی است که مقالات و کتاب‌های زیادی در زمینه‌های فرهنگ عامه، اسطوره شناسی و مردم شناسی نوشته بود.
حسین بیات
خبرنگار حسین بیات

به گزارش شهرآرانیوز؛ امروز سومین سالگرد وفات محسن میهن دوست است، نویسنده، پژوهشگر و اسطوره شناس شهیر مشهدی که مقالات و کتاب‌های زیادی در زمینه‌های فرهنگ عامه، اسطوره شناسی و مردم شناسی نوشته بود. نظرات او در این زمینه‌ها پر از نکات تازه بود، از جمله همین نظرات را می‌توان در بخشی از مقاله «انگار و داشتی از آیینه پهلوانی» مشاهده کرد که در «کتاب ماه هنر» شماره‌های مهر و آبان سال ۱۳۸۶ (شماره۱۱۰-۱۰۹) منتشر شده و در آن به تعریف پهلوانی در ایران پرداخته است.

آیین، از جمله چشمداشتی هستی شناسانه دارد و رموز پهلوانی که گشتی مانایی را بر می‌تابد از این انگار به دور نیست و اگر بر سه شرط بن مایه دار دیده می‌شود، گستره آن جهان شمول است. اگر چشم بر چشمگان هزارتوی روان تمرکز یافت کند، آن گاه مثلث خرد، راستی و مردی که ویژه کنش پهلوانی و جهان پهلوان شده است، تعبیر و تأویل خویش را آشکارتر بر پوینده و جوینده نام «پهلوان» نشان خواهد داد.

اسطوره هنگامی که تن پوشی حماسی بر تن می‌کند (پهلوانی) ظلمت جبن و ذلت ترس، هم آوا با جبهه ناخیری می‌شود که عفت خرد و سپس‌تر راستی را و در دم میدان مردمی را در تیررس پیکان زهرآگین و جوانمردکش خود می‌بیند و با دلهره و «بی دلهره» گام پیش می‌نهد تا مگر اژد‌های درون را رودررو یا در پس و پشت پهلوانی قرار دهد که اژد‌ها اوژنی را ملکه راه خویش دیده است.

پهلوانی، پهلو بر تیز آب خواب و رخوت خیال پردازانه نمی‌دهد، خورشیدوش، گیل گمش پهلوان و رستم دستان می‌شود و هر که در این منزلت قرار گرفت دستور از فر خویش و مراتب آزمون پس داده بر می‌گیرد. هم از این روست که آیین پهلوانی ریشه در اسطوره و حماسه و زندگی خدایان برکت بخش و عدالت خواه دارد. چنان که درباره «ببر بیان*» که تو گو تن پوش جادویی رستم بوده و این باور در میان عامه که ببر بیان «هدیه‌ای ایزدی است که فرشته آن را از بهشت برای تهمتن آورده است.» (سرکارانی، ۱۳۷۷، ص ۲۷۹)

این انگار و داشت و نمونه، بیرون از گستره جادویی رزم افزار نبرد و پیکره پهلوانی نیست و از این گذر، ببینیم که در فرهنگ و تاریخ مردم و مردمان این دیار واژه پهلوان از چه رد و خط معناپذیری پیدا کرده و در ساحت اسطوره و حماسه و نیز اوسانه، زاد یافته می‌نماید.

«پ ار س»: پارس (فارس) پارسی (فارسی) از همین ریشه است. «پارسا» (پرهیزکار) و «فرس» (اسب). در هندی باستان نیز «پارسیک» به معنای پارسی و اسب آمده با پسوند و در نام «پ ر ت» و «پارت» پهلو (فهلو) پهلوی (پهلوانی) در هندی باستان پارتهو به معنای «پارتی» (از پرتهه) و پهلو ضبط شده. پارتهو به معنای شاه شاهزاده و جنگجو آمده است. در هندی باستان پسوند و به نام پارس نیز وصل شده: پارشو از پرش.

«پارس» و «پهلو» در اصل هم ریشه و هم معنی بوده و معنی اصلی آن را باید میان «پارسا» و «پهلوان» (درستکار، دلاور، بزرگ، توانا، جنگی، شاهزاده) جست.

ایرانیان شمالی خود را «پهلوی» می‌خواندند و دسته‌هایی که به جنوب می‌رفتند خود را «پارسی» می‌خواندند. بعد‌ها نام «پهلوی» به یک قوم خاص شمالی (پارت ها) و «پارسی» به یک قوم خاص جنوبی گفته شده ولی معنای کلی خود را هرگز از دست نداده است: مثلا در نوشته‌های چند قرن اول اسلامی «فرس» و «فهلوی» به معنای ایرانی به کاررفته و تا امروز Perse (از یونانی) با ایران یک معنی دارد. ازاین رو زبان‌های شمالی ایران «پهلوی» و زبان‌های جنوبی «پارسی» است و زبان اوستا دوره باستانی زبان پهلوی را نشان می‌دهد. (روایتی که «پارس» پسر «پهلو» است جداشدن پارس‌ها را از پارت‌ها به یاد می‌آورد.) (مقدم، ۱۳۳۷، صص ۴۴ و ۴۳)

اینکه این بن مایه و بن پایه، به این داشت رد یافته، نسبت به واژه پهلوانی و پهلوانی در اساطیر و حماسه قومی و نیز اوسانه چه پیوند یا چه نزدیکی با کستی و کشتی و کشتی پهلوانی دارد، بایسته است تا درنگی هر چند با ایجاز به اتیمولوژی معنایی و شعائر پهلوانی و کشتی پهلوانی نیز داشته باشیم.

گفته آمده: «بنیاد حماسه به طورکلی بر اساس سرگذشت انسان و ستایش شکوهمندی و سرافرازی مرد یل و پهلوان استوار شده است.» (سرکاراتی، ۱۳۷۷، ص ۲۱۶)

هم از این داشت و برداشت در تعریف حماسه (پهلوانی) از جمله آمده: «نوعی از اشعار وصفی که مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و مردانگی و افتخارات و بزرگی‌های قومی و فردی باشد، به نحوی که شامل مظاهر مختلف آنان گردد.» (صفا، ۱۳۶۹، ص ۳) دودیگر «روایتی است دوست داشتنی که تقدس دینی دارد یعنی در اصل الهی بوده و اینک انسانی شده است.» (بهار، ۱۳۷۳، ص ۱۲۵)

چنین توضیحی یا داشتی که از بستر اسطوره به حماسه و از حماسه به روایت و اوسنه‌های پهلوانی راه می‌برد، در انگاره‌های قومی از جمله در «بهرام - ایزد اسطوره دگرگونی پذیرفته در حماسه به صورت گرشاسب و فریدون و رستم تجسم یافته است.» (سرکاراتی، ۱۳۷۷، ص ۲۱۶)

هنگامی که به جوهر ایزدی و خدایی و فره باور پهلوانی و نیمه خدایی پهلوانان اساطیری و حماسی اقوام، ردجوی انگاره‌های آیینی تشرف، به جهت سلک پهلوانی شویم، این سه تن به نمونه نیز به جهت وجه اسطوره‌ای حماسی و نیز منش و کنشی که ذاتی آیین و خاستگاه پیکره برونی و درونی پهلوانی است، دیده می‌شوند.

*بَبْرِ بَیان یا پلنگینه پوششی بود که رستم سیستانی، پهلوان اسطوره‌ای ایران، در جنگ‌ها بر تن می‌کرد. آب، آتش، و جنگ ابزار‌ها بر این جامه که گویا رویه پشمین داشته کارگر نبوده‌اند.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->